ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ 6ου ΤΟΜΟΥ
ΑΝΩ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Αντί Προλόγου: Τέσσερα αποσπάσματα για τη Μακεδονία (Ν. Μέρτζος) Ποίημα: Ύμνος για τη Μακεδονία Γενική Εισαγωγή: Η εθνολογική σύσταση της Μακεδονίας και ο ρόλος του Ελληνισμού της (Κων. Βακαλόπουλος) Εισαγωγή — Διοικητική διαίρεση της Μακεδονίας κατά την Τουρκοκρατία — Η έννοια της Άνω Μακεδονίας (Αρ. Κεσόπουλος) — Προλεγόμενα: Το Μακεδονικό Ζήτημα και οι πραγματικές διαστάσεις του (Γ. Σκιάδης) ΜΕΡΟΣ Α’ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΩ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Α’ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 1. Η ελληνικότητα της Μακεδονίας από τα αρχαία χρόνια ως σήμερα Η Μακεδονία στην Αρχαϊκή και Κλασική εποχή Το Μακεδονικό Κράτος στο προσκήνιο της Ιστορίας: Φίλιππος και Αλέξανδρος ηγέτες όλης της Ελλάδας Αδιαμφισβήτητη η ελληνικότητα της Μακεδονίας 2. Η Άνω Μακεδονία στα βυζαντινά χρόνια Β’ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ 1. Η κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Τούρκους και οι τουρκικές καταπιέσεις (Αρ. Κεσόπουλος-Κων. Βακαλόπουλος)Μεταναστεύσεις Δυτικομακεδόνων 2. Οι εξεγέρσεις των Μακεδόνων το 1821 και αργότερα Εισαγωγή: Επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία (Περ. Βακουφάρης) α) Η Επανάσταση στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία το 1821 (Χ. Τσιρκινίδης) β) Η επανάσταση του Ολύμπου στο Λιτόχωρο το 1878 (Γ. Ράπτης) — Χάνεται μια μεγάλη ευκαιρία για τη Μακεδονία — Η επανάσταση του Λιτοχώρου — Η επαναστατική κυβέρνηση Λιτοχώρου — Η προκήρυξη της Προσωρινής Κυβέρνησης της Μακεδονίας προς τις Μεγάλες Δυνάμεις — Προκήρυξη της Προσωρινής Κυβέρνησης της Μακεδονίας προς το Μακεδονικό Λαό και τους άλλους Έλληνες — Απελευθέρωση και πτώση της Κατερίνης — Ξεσηκώνεται κι ο Κολινδρός — Καταστροφή του Κολινδρού και Λιτοχώρου — Αποτελέσματα της επανάστασης του Λιτοχώρου — Λευκή χρονολογία στα σχολικά εγχειρίδια γ) Η επανάσταση της Δυτικής Μακεδονίας (Κων. Βακαλόπουλος) — Οι ένοπλες συγκρούσεις επαναστατών με Τούρκους — Η οργάνωση ανταρτικών σωμάτων στη Μακεδονία το 1896 από την «Εθνική Εταιρεία» 3. Οι διεθνείς διαστάσεις του Μακεδονικού Ζητήματος (Κων. Βακαλόπουλος) α) Η Συνθήκη του Βερολίνου (1878) δυσαρεστεί όλους τους μνηστήρες — Το ελληνικό κράτος αναζητά λύσεις για το Μακεδονικό — Η ρήξη μεταξύ Ελληνικού Κράτους και Πατριαρχείου — Τα ελληνικά σχολεία δυσκολεύονταν οικονομικά — Λύσεις που προτείνονταν για την έξοδο από την κρίση β) Η τουρκική στάση απέναντι στους λαούς της Μακεδονίας γ) Η Τουρκία ευνοεί σαφώς τα βουλγαρικά σχέδια και πλήττει τον Ελληνισμό της Μακεδονίας — Αθρόες συλλήψεις προκρίτων και δασκάλων που βοηθούσαν τους αντάρτες. Τα ονόματα των τολμηρών πατριωτών — Ψυχρότητα στις σχέσεις Ελληνικής Κυβέρνησης με Τουρκία και Πατριαρχείο δ) Η βουλγαρική προπαγάνδα στη Μακεδονία ε) Οι σερβικές βλέψεις στη Μακεδονία στ) Μπαίνουν κι οι Αλβανοί στο «παιχνίδι» Χρονολογικός πίνακας γεγονότων κατά την Τουρκοκρατία (Αρ. Κωστόπουλος) Γ’ Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΣΕ ΕΝΟΠΛΗ ΦΑΣΗ 1. Το Μακεδονικό Ζήτημα σε έξαρση (1893-1903) (Κ. Βακαλόπουλος) — Η ίδρυση της Βουλγαρικής «Οργάνωσης» — Τα πρώτα ανταρτικά σώματα στη Μακεδονία 2. Η βουλγαροελληνική εξέγερση του Ίλιντεν κατά των Τούρκων (1903) (Κων. Βακαλόπουλος) — Οι Βούλγαροι οργανώνουν εξέγερση των Ελλήνων και Βουλγάρων της Μακεδονίας κατά των Τούρκων — Η προετοιμασία της εξέγερσης του Ίλιντεν — Η έκρηξη της εξέγερσης του Ίλιντεν (1903) — Τα αποτελέσματα της εξέγερσης του Ίλιντεν — Ελληνικοί πληθυσμοί στην Άνω Μακεδονία το 1904 — Η ρωσική «διαιτησία» στη Μακεδονία αποθράσυνε τους Βουλγάρους 3. Ο Ελληνισμός αντιδρά δυναμικά (Κ. Βακαλόπουλος) α) Πατριωτικές οργανώσεις και ατομικές πρωτοβουλίες στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη — Μακεδόνες της Αθήνας βοηθούν τον αγώνα της Μακεδονίας με την ίδρυση Συλλόγων — Γενναίοι πατριώτες της Θεσσαλονίκης οργανώνουν τον Μακεδονικό Αγώνα — Καπετάν Κώτας: ένας σλαβόφωνος Έλληνας οπλαρχηγός — Κώτας και Καραβαγγέλης σε συνεργασία — Το τέλος του Κώτα και η δράση του Καραβαγγέλη και του Στρεμπενιώτη β) Η πρωτοπορία της Εκκλησίας στον Αγώνα της Μακεδονίας (Γ. Σκιάδης) — Μαρτυρίες για τη βουλγαρική τρομοκρατία σε βάρος της Μακεδονίας — Η τρομοκρατία των Βουλγάρων γ) Το αθηναϊκό κράτος αφυπνίζεται - Ο ρόλος του Ίωνα Δραγούμη — Υπόμνημα ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ επιδοθέν τη 17η Απριλίου 1903 προς τους εν Αθήναις πρεσβευτάς των Μεγάλων Δυνάμεων δ) Ο Παύλος Μελάς στη Μακεδονία — Η θυσία του Παύλου Μελά ενώνει τους Μακεδόνες και κινητοποιεί το «αθηναϊκό» κράτος — Μεταξύ δύο πυρών (Νίκος Μέρτζος) Οι βλαχόφωνοι Μακεδόνες αποδεικνύονται γνήσιοι Έλληνες Οι σλαβόφωνοι Μακεδόνες πρωταγωνίστησαν στο Μακεδονικό Αγώνα Ο Παύλος Μελάς περιγράφει τη δράση του με επιστολές στη γυναίκα του Ο αναπάντεχος θάνατος του Παύλου Μελά Η κρυφή ταφή του Παύλου Μελά ε) Οι πρώτες αντιδράσεις και οι πρώτες συγκρούσεις (1904) — Η επίθεση των Ελλήνων ανταρτών του Καπετάν Ρούβα κατά των Βουλγάρων στο Ζέλενιτς (Σκλήθρο) στ) Ο αγώνας γενικεύεται (1905) — Η δράση του καπετάν Βάρδα και των Κρητών οπλαρχηγών — Οι πρώτες αιματηρές συγκρούσεις στη Ζαγορίτσανη, στη Μπελκαμένη και στο Μουρίκι — Άλλες επιτυχίες των Ελλήνων ζ) 1906: αποφασιστική χρονιά για τον Μακεδονικό Αγώνα - Ο Αγώνας στο Βάλτο των Γιαννιτσών και αλλού — Ο Αγώνας στο Βάλτο των Γιαννιτσών — Ο καπετάν Άγρας, ένας αγνός αγωνιστής, γενναίος αλλά και εύπιστος — Ο Αγώνας στη Δυτική και Βορειοδυτική Μακεδονία — Ο Αγώνας στην Ανατολική και Βορειοανατολική Μακεδονία η) Ο Αγώνας στα 1907 4. Οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Μακεδονική κρίση (1904-1908) (Κων. Βακαλόπουλος) α) Η κατάσταση στη Μακεδονία χειροτερεύει β) Οι Μεγάλες Δυνάμεις πιέζουν το Ελλην. Κράτος για μη συμμετοχή γ) Το Ελληνικό Κράτος υποκύπτει στις πιέσεις δ) Η ανάμειξη της Ρουμανίας στο Μακεδονικό 5. Η σημασία του Μακεδονικού Αγώνα (Κ. Βακαλόπουλος) α) Το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα β) Αμυντικός ο χαρακτήρας του Αγώνα - Καθολική η συμμετοχή γ) Η συμπαράσταση του μακεδονικού λαού στους έλληνες αντάρτες αποδεικνύει και την ελληνική συνείδησή του δ) Η σημασία του Μακεδονικού Αγώνα για τον Ελληνισμό ε) Οι ειδικοί μιλούν για το Μακεδονικό Αγώνα (Αρ. Κεσόπουλος) — Οι Μακεδονομάχοι — Το Πνεύμα του Ελληνισμού — Ευαγγέλιο της Φυλής — Ο ιδεαλισμός του Μακεδονικού Αγώνα, κατά τον Κων. Καραμανλή — Ο Παν. Κανελλόπουλος εξυμνεί σε ομιλία του τον Μακεδονικό Αγώνα — Στατιστική ηρωισμού — Τα χαρακτηριστικά του Μακεδονικού έπους — Ο Ίων Δραγούμης καυτηριάζει την παθητική στάση της ελληνικής κυβέρνησης για τη Μακεδονία Χρονολογικός πίνακας του Μακεδονικού Αγώνα Δ’ Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (1912-3) ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ 1. Οι μνηστήρες της Μακεδονίας (Κ. Βακαλόπουλος) α) Η Θεσσαλονίκη γίνεται ορμητήριο των Νεοτούρκων του Κεμάλ β) Οι Νεότουρκοι εγκαθιδρύουν ένα σοβινιστικό κράτος και προσπαθούν να αλλοιώσουν εθνολογικά τη Μακεδονία γ) Η Μακεδονία, «μήλον της έριδος» των γειτονικών κρατών — Η Βουλγαρία απαιτεί τη «μερίδα του λέοντος» — Η σερβική Μακεδονία και η θέση των κομμουνιστών στο «Μακεδονικό» 2. Η Μακεδονία στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1940-45) (Κ. Βακαλόπουλος) — Η Βουλγαρία στο προσκήνιο χάρη στις νίκες του Άξονα — Η Σερβία επινοεί το «Μακεδονικό έθνος» — Η Βουλγαρία αποδέχεται με ανταλλάγματα τις σερβικές επινοήσεις 3. Το Μακεδονικό Ζήτημα κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο (1944-48) α) Ο Β’ Εμφύλιος Πόλεμος και το Μακεδονικό — Ο στρατάρχης Τίτο δεσπόζει στις εξελίξεις και επινοεί το ανύπαρκτο «Μακεδονικό έθνος» — Η N.O.F. συντονίζει τη λεηλασία της Μακεδονίας από Αλβανούς, Γιουγκοσλάβους και κομμουνιστές β) Το Παιδομάζωμα κατά τον Εμφύλιο — Το Παιδομάζωμα των Κομμουνιστών στη Μακεδονία και Θράκη — Τι είπαν οι Γάλλοι για το παιδομάζωμα 4. Η κομμουνιστική επιβουλή κατά της Μακεδονίας (Κ. Βακαλόπουλος) α) Οι Έλληνες Κομμουνιστές συνοδοιπορούν προσωρινά με τον Τίτο β) Τα Σκόπια οργανώνουν την ανιστόρητη προπαγάνδα τους για το δήθεν «Μακεδονικό έθνος» γ) Αλλά και οι Βούλγαροι ορέγονται τη Μακεδονία — Νέα διένεξη Βουλγαρίας-Γιουγκοσλαβίας για το «Μακεδονικό». Το «κατηγορώ» της Σόφιας κατά των Σκοπίων και η αντεπίθεσή τους — Οι σημερινές θέσεις της Βουλγαρίας για το Μακεδονικό δ) Ελλάδα και Αλβανία παίρνουν θέση στο πρόβλημα των Σκοπίων 5. Η ίδρυση του ψευδομακεδονικού κράτους των Σκοπίων (Γ. Σκιάδης-Αρ. Κεσόπουλος) α) Η «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας»: μία τερατογένεση β) Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας φέρνει στην επιφάνεια το πρόβλημα της ονομασίας του κρατιδίου των Σκοπίων γ) Οι πρόσφατες προκλήσεις των Σκοπίων δ) Η σημερινή κατάσταση του Ελληνισμού της Άνω Μακεδονίας ε) Το «Μακεδονικό Ζήτημα» σήμερα Χρονολογικός πίνακας της Ελεύθερης Μακεδονίας










ΜΕΡΟΣ Β’ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΔΙΟΥ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΩΝ
Εισαγωγή (Αριστ. Κεσόπουλος) 1. Τι συνέπειες μπορεί να έχει για τους Έλληνες η χρήση του ονόματος «Μακεδονία» από τη Δημοκρατία των Σκοπίων (Ιω. Ταρνανίδης) — Εισαγωγή — Ποιοι λέγονταν «Μακεδόνες» — Η κάθοδος των σλαβικών φυλών — Οι Σλάβοι των Σκοπίων δεν έχουν καμία σχέση με τους Μακεδόνες 2. Το Σκοπιανό και τα περί «ιστορικού συμβιβασμού» (Ιω. Ταρνανίδης) — Εισαγωγή — Οι πρακτικές επιπτώσεις της ονομασίας — Συμπέρασμα 3. Μακεδονία: Ιστορία εναντίον προπαγάνδας (Γιάννης Μαρίνος) — Εισαγωγή — Οι Μακεδόνες ήταν ελληνική φυλή από τα αρχαία χρόνια — Οι Σλάβοι εμφανίστηκαν μόλις τον 7ο μ.Χ. αι. — Η θέση των Κομμουνιστών απέναντι στο «Μακεδονικό» — Γιατί αργήσαμε να αντιδράσουμε; — Η σημερινή κατάσταση 4. Η άλλη άποψη: «Το Κ.Κ.Ε. δεν πρόδωσε τη Μακεδονία μας» (Σπ. Κουζινόπουλος) — «Το ΚΚΕ αντιδρούσε συνεχώς» — Η ΕΠΟΝ αποχώρησε από συνέδριο 5. Η διεθνής κοινή γνώμη και πώς την παραπληροφορούν (Εφημ. «Θεσσαλονίκη») — Το κείμενο του κακόβουλου και ανιστόρητου άρθρου 6. Μια ελληνοπρεπής επιστημονική (και αποστομωτική) απάντηση στους ανιστόρητους ισχυρισμούς (Κ. Βακαλόπουλος) α) «Ένα έθνος ποτέ δε δημιουργείται πάνω σε τέσσερις εθνότητες» β) Η υπόθεση της Μακεδονίας — Η σημασία του ονόματος — Ιστορικά ντοκουμέντα — Ειρηνική συνύπαρξη 7. Κόντρα στην ηττοπάθεια (Στ. Παπαθεμελής) 8. Απάντηση στον Κίρο Γκλιγκόροφ (Στ. Παπαθεμελής) 9. Η επίσημη κρατική άποψη (Υπουργείο Παιδείας) — Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στα Βαλκάνια και η αναβίωση του «Μακεδονικού» 10. Οι ταυτοσημίες «Μακεδονία-Ελλάδα» και «Μακεδόνες-Έλληνες» (Εφημ. «Αγγελιοφόρος») ΜΕΡΟΣ Γ' Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΩ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 1. Η ελληνική εθνική συνείδηση των δίγλωσσων Μακεδόνων 2. Πολιτισμός και παιδεία στην Άνω Μακεδονία — Πολιτιστικοί και φιλεκπαιδευτικοί Σύλλογοι στη Μακεδονία — Τα ελληνικά σχολεία στη Μακεδονία — Στατιστικά στοιχεία για την ελληνική εκπαίδευση στη Μακεδονία — Εκπαιδευτικά Κέντρα του Μακεδονικού Ελληνισμού — Σχολεία στη Θεσσαλονίκη — Σχολεία στο Μοναστήρι — Σχολεία στις Σέρρες — Άλλα εκπαιδευτικά κέντρα του Μακεδονικού Ελληνισμού — Σύλλογοι και σωματεία στη Μακεδονία 3. Οι απόδημοι Μακεδόνες στήριξαν γενναιόδωρα την υπόδουλη Μακεδονία 4. Μεγάλα Κέντρα του Βόρειου Μακεδονικού Ελληνισμού (στην Άνω Μακεδονία) α) Το Μοναστήρι — Οι εύποροι Έλληνες του Μοναστηρίου — Οδοιπορικό στο Μοναστήρι — Μοναδικό ντοκουμέντο — Η ιστορική συνέχεια — Η εξέγερση του Ίλιντεν — Από την Κρήτη στο Μοναστήρι — Στον τάφο του Μανάκη β) Τα Σκόπια γ) Το Μελένικο (ή ο Μελένοικος) 5. Άλλα κέντρα του Ελληνισμού στην Άνω Μακεδονία — Η Γευγελή — Το Κρούσοβο — Ο Περλεπές — Η Στρώμνιτσα — Το Νευροκόπι (Άνω) — Το Πετρίτσι — Το Στρέμπενο — Το Βαλάντοβο — Το Μορίχοβο — Άλλα μακεδονικά χωριά ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΚΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΩΝ